O Mackiewiczówce

Na południe od Wilna. Malownicza miejscowość nad rzeką Waka. Miejsce  wileńskiej twórczej inteligencji – Czarny Bór (Juodšiliai).

W latach 1924–1946 w Czarnym Borze był klasztor sióstr urszulanek. Zakonnice prowadziły szkołę początkową i sierociniec. W 1934 roku otwarto gimnazjum. W gorące letnie dni przedwojenne zjeżdżali się tu mieszkańcy Wilna, którzy chcieli odpocząć pośród słońca, śpiewu ptaków i zapachu sosen rosnących na okolicznych piaskach.

W czasie II wojny światowej korzystając z pomocy sióstr urszulanek w Czarnym Borze, przez 2 lata ukrywał się ks. Michał Sopoćko. Jednak i znany wileński publicysta Józef Mackiewicz miał tutaj swój letniskowy domek, w którym zamieszkał ze swoją małżonką Barbarą Toporską.  Co ciekawe, dom w  Czarnym Borze został kupiony za pieniądze żony.

Dom Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej znajdował się na skraju osady, praktycznie już w lesie. Był to nieduży, drewniany domek z okiennicami i otwartą werandą porośniętą dzikim winogronem.

Wnętrze domu

Okno z lewej od ganku należało do Józefa Mackiewicza. Stała tam skórzana kanapa, biurko, półki z książkami. W sypialni stało bardzo wielkie łoże i komoda. Ściany zdobiły talerze, które dla Józefa wydawały się brzydkie i nie na miejscu. W kuchni stał stół, krzesła, posiłki przygotowywano na kuchni z fajerkami. Ganek nie był oszklony, była to zwykła werandka, w której się piło mleko z keksem lub z czarnym chlebem. Przed gankiem natomiast widniał ogródek. Z lewej strony za krzewami była wysoka brama wjazdowa na placyk – podwórko . Już na początku lat dwudziestych Mackiewicz zachwycał się mieszkaniem akurat na wsi i z dala od miasta.

Pokój gospodyni, nieco na wyrost nazwany buduarem, umeblowany był kozetką, miękkimi stołkami i toaletką. W pokoju jadalnym królował stół i kredens. Ściany dekorowały ceramiczne talerze, budzące wątpliwości estetyczne samych gospodarzy. W zimowe wieczory ciepła dostarczał kominek. Córki pisarza odwiedzające go w soboty i niedziele chętnie grały w krykieta, a zimą jeździły na nartach.

Spokojne, chociaż biedne życie państwa Mackiewiczów skończyło się z wybuchem II wojny światowej i okupacją. Wkrótce rozpoczął się trudny los na emigracji.

Co dalej?

Dalsze losy domu nie są dokładnie znane, ale był on w tragicznym stanie aż do XXI wieku. Budynek jest jedynym chronionym prawem i objętym ochroną konserwatorską obiektem, bezpośrednio związanym z życiem i twórczością Józefa Mackiewicza. Dzięki renowacji to miejsce odzyskało swoją wartość i dorobek kulturalny.

Drewniany dom Józefa Mackiewicza, posadowiony na działce o powierzchni 2 500 metrów kwadratowych, przez lata ulegał stopniowej dewastacji. Był w bardzo złym stanie technicznym, budynek nie posiadał stabilności i był na krawędzi ruiny.

Na początku 2013 r. Fundacja „Wileńszczyzna” nabyła zapomnianą posiadłość znakomitego polskiego pisarza.

W 2014 roku zrealizowano pierwszy etap prac przygotowawczych do renowacji dworku, polegający na zabezpieczeniu terenu i samego budynku.

Kolejno przystąpiono do kompleksowych działań remontowo-konserwatorskich, obejmujących prace przy fundamentach, konstrukcji ścian i stropu oraz dachu. Do 30 grudnia 2016 roku wykonano przyłącze elektryczne; przeprowadzono prace rozbiórkowe demontażowe i zabezpieczające; naprawiono i wzmocniono fundamenty; wymieniono podwaliny oraz zniszczone belki konstrukcji zrębowej; naprawiono i wzmocniono strop; wykonano remont więźby dachowej i wymianę pokrycia dachowego. Przeprowadzono także konserwację stolarki okiennej i drzwiowej z częściową wymianą elementów.

W 2016 roku zostały również przeprowadzone następujące prace konserwatorskie przy zdemontowanym szalunku: wykonano konserwację drewna oraz naprawy stolarskie; wykonano rekonstrukcję zniszczonych części szalunku; drewno zabezpieczono przeciwgrzybiczo i zaimpregnowano oraz wykonano rekonstrukcję monochromii na szalunku.

W 2017 roku realizowane są prace konserwatorskie przy posadzkach parteru i piętra oraz remont komina. Przeprowadzone zostały prace przy instalacjach elektrycznych, centralnego ogrzewania oraz wodociągowych i kanalizacyjnych. Wokół terenu budowane jest drewniane ogrodzenie na podmurówce.

Po przeprowadzeniu remontu i konserwacji budynku jest zaplanowane otwarcie Ośrodka Pracy Twórczej im. Józefa Mackiewicza – studenckiego centrum naukowego, przeznaczonego przede wszystkim dla młodzieży akademickiej, w celu propagowania literatury, historii i wymiany doświadczeń. Letniskowy dom Józefa Mackiewicza przede wszystkim powinien posłużyć dla kształtowania młodzieży, poznania postaci Józefa Mackiewicza jako osoby unikalnej i awangardzkiej. Ośrodek kultury ma służyć szerzeniu i krzewieniu polskich tradycji na Wileńszczyźnie i promocji turystycznej dla gości miasta oraz lokalnych mieszkańców.