Rok 2022 – rokiem Józefa Mackiewicza
Sejm RP ustanowił 2022 rokiem Józefa Mackiewicza, „uznając wielkość jego dorobku wytrwale wspierającego idee niepodległości Polski, wolności i przyjaznego współistnienia ludów Europy Środkowo-Wschodniej, niezłomnego oporu przeciwko komunizmowi oraz uniwersalne wartości jego prozy literackiej”. Za uchwałą opowiedziało się 441 posłów, wszyscy byli za, jeden głos był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu.
W uchwale przypomniano, że Józef Mackiewicz urodził się 120 lat temu – 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu, natomiast dzieciństwo i lata młodzieńcze spędził na Wileńszczyźnie. Podkreślono również jego patriotyzm i odwagę oraz nastroje antykomunistyczne.
„W Wilnie przetrwał okupację sowiecką, a po tym, kiedy to miasto trafiło pod okupację niemiecką – odmówił wydawania kolaboracyjnego pisma w języku polskim. Gdy zamieścił w „Gońcu Codziennym” kilka antybolszewickich tekstów, został oskarżony o współpracę z Niemcami. Od wyroku skazującego uratowali go kierownik Biura Informacji i Propagandy Okręgu AK Wilno Zygmunt Andruszkiewicz oraz wybitny pisarz i żołnierz Sergiusz Piasecki. Po wojnie został oczyszczony z zarzutu kolaboracji. W maju 1943 roku, za zgodą polskich władz podziemnych, był świadkiem prowadzonej przez Niemców ekshumacji ciał oficerów zamordowanych przez Sowietów w Katyniu” – głosi uchwała.
W dokumencie obficie przywołano dokonania literackie pisarza. Wspomniano nie tylko jego pierwszy zbiór nowel oraz reportaży „Bunt rojstów”, ale także największe dzieła autora: „Droga donikąd”, „Karierowicz”, „Nie trzeba głośno mówić” czy „Sprawa pułkownika Miasojedowa”. Wspomniano również o reportażu „Ponary-baza”, opowiadającym o niemieckich mordach na Żydach, który został wydany w Rzymie, a także pierwszą książkę o sowieckim ludobójstwie na Polakach po angielsku „The Katyń Wood Murders”, gdzie był naocznym świadkiem wydarzeń.
„W warstwie faktograficznej, o którą Mackiewicz szczególnie dbał, przedstawiał życie mieszkańców pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego na tle przełomowych wydarzeń historycznych i odwoływał się do tradycji wielonarodowej I Rzeczypospolitej. Był nieprzejednanym wrogiem totalitaryzmów, szczególnie komunizmu, poszukiwał wszystkiego, co mogłoby łączyć mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej, w tym antybolszewicką opozycję w Rosji, na drodze ku wolności narodów. Od strony artystycznej były to teksty łączące fakty z fikcją literacką, zawierające znakomite opisy przyrody i mistrzowskie przedstawienie psychologicznych motywów działania bohaterów powieści. Stworzył oryginalny model powieści fabularno-dokumentalnej epicko przedstawiający obraz rzeczywistości. W wielu reportażach pisarz ukazywał bezpowrotnie utracone Kresy Wschodnie wielkiej Rzeczypospolitej. Jego życiowe motto stanowiły słowa: Tylko prawda jest ciekawa” – czytamy w uchwale.
Uchwała przypomina nam również o tym, że twórczość Mackiewicza w czasach PRL była zakazana i niemal dostępna. Dopiero po rozwoju wydawnictw w drugim obiegu świat zaczął zapoznawać się z twórczością pisarza, która wśród krytyków i badaczy literatury jest określana niezwykle wysoko.
Do końca życia pisarz wraz z żoną Barbarą Toporską mieszkali w Monachium. Józef Mackiewicz zmarł 31 stycznia, żona odeszła 20 czerwca 1985 roku. Oboje zostali pochowani w Londynie.
Przeczytaj także
Dołącz do newslettera!
