Józef Mackiewicz na łamach „Słowa”
Pierwszy numer wileńskiego „Słowa” ukazał się 1 sierpnia 1922 r. Pismo powstało z inicjatywy grupy zamożnego ziemiaństwa dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Brat Józefa Mackiewicza, Stanisław, funkcje redaktora pełnił aż do 18 września 1939. Właśnie wtedy ukazał się ostatni wydany w Wilnie numer pisma. Od lutego 1923 roku był on także jego wydawcą, a w ostatnich latach przed wojną stał się też formalnym właścicielem.
W ciągu 17 lat istnienia wileńskiego „Słowa” na łamach pisma regularnie publikowano teksty znanych autorów. Wśród nich byli: Walerian Charkiewicz, Paweł Jasienica, Czesław Miłosz, Jerzy Wyszomirski, Józef Mackiewicz i wielu innych.
W roku 1922 brat Stanisława Józef Mackiewicz podjął pracę w dzienniku „Słowo“. Publikował na jego łamach reportaże, artykuły, felietony i opowiadania. 2 września 1922 r. na łamach „Słowa” pojawił się pierwszy tekst Józefa Mackiewicza. Wynagrodzenie, które otrzymywał w „Słowie” było jedynym źródłem utrzymania. Klepał biedę, więc początkowo Mackiewicz pomagał jako pracownik techniczny, starał się wykonywać każde zlecenia. Praca dała mu też możliwość poznania Barbary Toporskiej – przyszłej żony, która była dziennikarką „Słowa“.
Dopiero w roku 1924 zaczął systematycznie zamieszczać swoje artykuły. Były to krótkie notatki o wydarzeniach politycznych na całym świecie i przede wszystkim informacje dotyczące spraw litewskich i rozwoju komunizmu w ZSRR.
Swoje teksty podpisywał jako „m.” lub „j.m.” (później przeważnie „J.M.”), stąd do dziś badacze mają niemały kłopot z ustaleniem ich autorstwa. Od 1928 r. zaczął umieszczać w „Słowie” większe reportaże albo nawet artykuły wstępne. Najbardziej płodne dla Mackiewicza-publicysty były lata 1936-1939. W 1936 roku „Słowo“ wydało jego zbiór nowel „16-go między trzecią i siódmą“, jednak ogólnopolską sławę Mackiewicz zyskał w 1938 roku „Buntem rojstów“ – zbiorem reportaży opublikowanych wcześniej w „Słowie“ – nagrodzonym przez „Wiadomości Literackie“.
Józef Mackiewicz sprzeciwiał się nacjonalizmowi litewskiemu, odwołując się do koncepcji wielonarodowego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Walczył również z antysemityzmem, choć o ten posądzali go niektórzy na podstawie jego przedwojennych tekstów. Krytykował jednak związki organizacji żydowskich z ruchem komunistycznym, traktując to jako działalność antypaństwową. Częstotliwość tekstów publicystycznych negatywnie oceniających działania administracji państwowej na Kresach nasiliła się pod koniec lat 30.
Od 1939 poświęcił swoją publicystykę tematom politycznym; sprzeciwiał się oddaniu Gdańska Niemcom, zajmował się również kwestią bezpieczeństwa państw bałtyckich i ewentualną agresją Sowietów. 18 września 1939 roku ukazał się ostatni numer „Słowa“.
Praca w „Słowie” dla Józefa Mackiewicza stanowiła dobry start w początkach dziennikarstwa, które potem kontynuował w innych pismach.
W. Bolecki „Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu. Zarys monograficzny”, 2013
J. Osica „Słowo“ : organ konserwatystów wileńskich w latach 1922-1928“
Przeczytaj także
Dołącz do newslettera!
