Filozofia pisarstwa Józefa Mackiewicza

Warto omówić filozofię pisarstwa Józefa Mackiewicza, w szczególności odnoszącą się do realizmu i prawdy w literaturze. Autor nie posługuje się w swym pisarstwie tylko „szkiełkiem i okiem“, jego częstą metodą jest żywa relacja z własnych przeżyć. Stąd bywa, że teksty są pełne emocji i wewnętrznych sprzeczności, autor polemizuje…

Warto omówić filozofię pisarstwa Józefa Mackiewicza, w szczególności odnoszącą się do realizmu i prawdy w literaturze. Autor nie posługuje się w swym pisarstwie tylko „szkiełkiem i okiem“, jego częstą metodą jest żywa relacja z własnych przeżyć. Stąd bywa, że teksty są pełne emocji i wewnętrznych sprzeczności, autor polemizuje ze sobą, skłania do refleksji swojego czytelnika.

Znajdujemy u Mackiewicza bliski nam nastrój opisu niektórych spraw. Wyczuwa się bowiem w jego niektórych tekstach swoistą bezradność. Tak jak dzisiaj, gdy wobec pewnych akcji, zdarzeń i sytuacji jedyną racjonalną reakcją może być humor, ironia i groteska. Rozum staje się bezradny. Możemy taką postawę traktować jako obronę oraz swoisty szyld, który pomaga przeżyć w świecie, pełnym kłamstw oraz okrucieństwa.

Dziś ciągle można się uczyć pisać tak, jak Józef Mackiewicz. Można powiedzieć, że cała jego aktywność twórcza wymierzona jest przeciwko różnym przejawom kłamstwa i fałszu. Zawsze walczy z poprawnością polityczną: pisze „pod prąd“, przedstawia fakty oraz ocenia je bezkompromisowo.

Józef Mackiewicz cenił w życiu i pisarstwie indywidualność.  Każdy z ludzi jest całością, mikrokosmosem, wyposażonym w wolność i przeznaczonym do kierowania swoim losem.

Rys indywidualizmu zostaje przeniesiony na historię. Człowiek różni się od zwierzęcia — pisze Józef Mackiewicz — „rozumową możliwością przewidywania naprzód”. Każdy dźwiga jednak swój czas przeszły. Dzieje są tworzone przez jednostki, ich codzienność, dramaty, przeżycia i stroje. Pisarz odczytuje sens jednostkowy czasów, które minęły; sięga do dzieciństwa jako do źródła wiedzy o człowieku. Dowiadujemy się tu wiele o rzeczach zapomnianych, spłowiałych lub nieistniejących.

Prawie cała jego twórczość zawiera co krok ostre bezkompromisowe oceny ludzkich działań i postaw. Z wolności człowieka bowiem wynika prawo do oceny. 

W swoich tekstach Mackiewicz pełni rolę obserwatora. Daje nam swoje „oczy”, stroni od emocji i daje czytelnikowi przeżyć wszystko na swój sposób. Nawet trudne sceny mordu opisuje spokojnie, jakby obserwował ptaka siedzącego na drzewie. Zamiłowanie przyrodnicze dało mu możliwość wzbudzić wyobraźnię czytelnika bez malowniczych opisów. Zdania są proste, dowiadujemy się o opisanych rzeczach tak, jakbyśmy stali i wszystko sami widzieli. Możliwe ta cecha Józefa Mackiewicza do dziś tak przyciąga i sprawia, że interesujemy się sprawami tak jak autor – wszechstronnie badając sytuację i wyciągając wnioski z tego, co widzimy naprawdę.

Źródła:

W. Bolewicz „Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu. Zarys monograficzny”, 2013

Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów, pod red. M. Zybury, Łomianki 2009

Agnieszka Masalitie

Udostępnij:

Przeczytaj także

Dołącz do newslettera!

Szanujemy Twoją prywatność. Wysyłamy tylko treści, które sami uważamy za wartościowe, w rozsądnych odstępach czasowych.
Akceptuję regulamin oraz politykę prywatności serwisu.