O twórczości

Józef Mackiewicz jest uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy emigracyjnych. Jego pierwszym dziełem jest napisany wraz z Kazimierzem Leszyckim dramat „Pan poseł i Julia”, który został wystawiony w 1931 roku w Wilnie. Kolejną próbą literacką, którą stworzył wraz z Walerianem Charkiewiczem, Stanisławem Mackiewiczem, Jerzym Wyszomirskim i wydaną pod wspólnym pseudonimem Felicja Romanowska, była Wileńska powieść kryminalna wydana w 1933 roku. Samodzielnie debiutował tomem nowel pt. 16-tego pomiędzy trzecią a siódmą (1936), gdzie przedstawił patriotyczną deformację stereotypów narodowych.

Najważniejsze książki Mackiewicza są powieściami. Swoje dzieła opiera na wiedzy historycznej, często posługiwał się źródłami, dokumentami, relacjami i wspomnieniami naocznych świadków. Głównym tematem powieści są procesy historyczne oglądane z dystansu czasu: wojna polskobolszewicka, konflikty narodowe na wschodzie II Rzeczypospolitej, sowiecka i niemiecka okupacja tych obszarów, a przede wszystkim losy pojedynczych ludzi zaplątane w wiry wydarzeń i ideologii.

Często był oskarżany za naruszanie politycznego i narodowego tabu z powodu takich powieści jak na przykład: Lewa wolna za krytykę postaci Piłsudskiego i negowanie sensu jego zwycięstwa w 1920 roku, Nie trzeba głośno mówić za kwestionowanie polityki AK wobec ZSRR na kresach wschodnich czy Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy za przedstawienie w negatywnym świetle postawy Kościoła rzymsko katolickiego wobec komunizmu.

Powieści Mackiewicza są połączeniem różnych (narracyjnych, gatunkowych i kompozycyjnych sposobów opowiadania. Pisarz nigdy nie posługuje się jedną konwencją narracyjną. Charakterystyczną cechą twórczości Mackiewicza jest częsta zmiana perspektywy opowiadania. Kiedy przedstawia bieg wydarzeń z życia postaci, posługuje się narracją o ograniczonej perspektywie poznawczej, często nawet ograniczoną do wiedzy samego bohatera. Jednak gdy pisze o faktach historycznych, całkowicie zmienia tę perspektywę. Posługuje się konwencją kroniki, opracowania naukowego, reportażu, a ukazany narrator posiada pełną, specjalistyczną wiedzę historyczną.

Najważniejsze dla pisarza było opisywanie prawdy, jak sam powiedział podczas rozmowy z Włodzimierzem Odojewskim: „Jedynie prawda jest ciekawa”. Dlatego też jego książki pokazują bohaterów w realiach historycznych, a Mackiewicz nie opisuje miejsc, w których sam nie był lub których nie znał.

Twórczość:
• Pan poseł i Julia (dramat, współautor Kazimierz Leczycki), Wilno 1931
• Wileńska powieść kryminalna (pod pseudonimem Felicja Romanowska, współautorstwo razem z Walerianem Charkiewiczem, Stanisławem Mackiewiczem, Jerzym Wyszomirskim), Wilno 1933
• 16-go między trzecią a siódmą (nowele), Wilno1936
• Bunt rojstów (reportaże), Wilno 1938
• Prawda w oczy nie kole (publicystyka, powst. 1942), Londyn 2002
• Optymizm nie zastąpi nam Polski (publicystyka, powst. 1944), Londyn 2005
• Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów (redakcja), przedmowa Władysława Andersa, Londyn 1948
• Karierowicz (powieść), Londyn 1955
• Droga donikąd (powieść), Londyn 1955
• Kontra (powieść), Londyn 1957
• Sprawa pułkownika Miasojedowa (powieść), Londyn 1962
• Zwycięstwo prowokacji (publicystyka), Londyn 1962
• Pod każdym niebem (nowele) Londyn1964; II wyd. pod tytułem Ściągaczki z szuflady Pana Boga, posłowie Barbary Toporskiej, 1989
• Lewa wolna (powieść), Londyn 1965
• Nie trzeba głośno mówić (powieść), Paryż 1969
• W cieniu krzyża, Londyn 1972
• Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy, Londyn 1975
• Droga Pani… oraz Fakty, przyroda i ludzie. Wybór artykułów Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej, Londyn 1984
• Bulbin z jednosielca (wybór publicystyki), Londyn 2002
• Okna zatkane szmatami (wybór publicystyki), Londyn 2002
• Nudis Verbis (wybór publicystyki), Londyn 2003