Jak się kształtowała osobowość Józefa Mackiewicza?

10-02-2021 Paulina Pieszko

Nie można odmówić Józefowi Mackiewiczowi silnego charakteru, uczciwości i ciekawości świata. Jednak nie przyszło to do niego w dorosłym życiu od razu. Proces kształtowania się osobowości przebiegał w rodzinie oraz otoczeniu, w jakich wychowywany był młody Józek. Józef Mackiewicz urodził się 1 kwietnia 1902 roku w…

Nie można odmówić Józefowi Mackiewiczowi silnego charakteru, uczciwości i ciekawości świata. Jednak nie przyszło to do niego w dorosłym życiu od razu. Proces kształtowania się osobowości przebiegał w rodzinie oraz otoczeniu, w jakich wychowywany był młody Józek.

Józef Mackiewicz urodził się 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu. Był najmłodszym dzieckiem w rodzinie – najstarszym był Stanisław (pisarz i publicysta), a drugim z kolei dzieckiem była jego siostra Seweryna (babcia Macieja Orłosia – dziennikarza). Pochodzili ze starej szlacheckiej, inteligenckiej rodziny. Antoni Mackiewicz – ojciec Józefa – był właścicielem petersburskich kamienic oraz dyrektorem importującej do Rosji wina firmy “Fochts i Spółka”. Matka – Maria z Pietraszkiewiczów – pochodziła ze środowiska profesorsko-literackiego. Najpewniej to właśnie ona wpoiła młodemu Józkowi patriotyzm i miłość do książek. Sama przejawiała zainteresowania literacko-artystyczne, które przejawiały się w postaci pisania wierszy czy malowaniu. Często czytała dzieciom do snu trylogię Sienkiewicza. Właśnie za sprawą Marii dom Mackiewiczów stał się ostoją polskości, który witał wielu arystokratów, profesorów, kupców. Na świadomość i rozwój Józefa duży wpływ zapewne miały również częste podróże, na które zamożna rodzina mogła sobie pozwolić.

Historia Mackiewicza z Wilnem w roli głównej zaczęła się w roku 1907, kiedy to cała rodzina wyprowadziła się z Sankt Petersburgu z racji zimnego klimatu, który nie sprzyjał zdrowiu małego Józka. W ówczesnym Wilnie, okupowanym przez Cesarstwo Rosyjskie, na przyszłego pisarza wywarł wpływ Stanisław Filibert Fleury – przyjaciel rodziny, wileński fotograf i malarz. Ze względu na uosobienie i posturę nazywany “Słoniem”, odkrywał on przed chłopcem świat, który teraz widzimy w jego powieściach czy reportażach – podwileńskich pejzaży, handlarzy bądź powstańców. Artysta zmarł dosyć szybko, gdy Józek miał zaledwie 13 lat, ale pozostawił po sobie bardzo znaczący ślad w jego świadomości. Na dowód tego można przytoczyć chociażby ten fakt, że Mackiewicz z fotograficzną pamięcią pamiętał wnętrze i wystrój mieszkania Fleurego.

Wielkim, jeżeli nie największym, zamiłowaniem Józefa Mackiewicza była ornitologia, świat przyrody. Za sprawą klasowej damy – Elizawety Pietrownej, która podrzuciła Józkowi “Prirodę” Bogdanowa – chłopak zafascynował się tym działem biologii. Był też ściśle zaprzyjaźniony z Edwardem Łukaszewiczem – byłym powstańcem i znawcą zwierząt. Nie była to jedynie dziecięca fascynacja, o czym między innymi świadczy fakt, że udał się na studia do Warszawy właśnie na kierunek przyrodniczy. Przykładanie tak wielkiej wagi do natury widoczne jest również w jego powieściach, które cechują się nad wyraz bogatymi opisami przyrody. Formowała ona też poniekąd jego światopogląd, uważał bowiem, że to właśnie biologia udowodniła mu, że ani nacjonalizm, ani rasizm nie mają żadnego sensu – wobec świata przyrody bowiem każdy jest tyle samo warty.

Trudno jest pisać o czymś, czego się nie doznało, a Mackiewicz często sięgał po tematy wojenne, polityczno-społeczne. Z wojną Józef miał do czynienia w dosyć wczesnym wieku. Tuż po śmierci ojca w 1914 roku, mając 17 lat zgłosił się na ochotnika na wojnę polsko-bolszewicką. Służył w 10. Pułku Ułanów Dywizji Litewsko – Białoruskiej i w 13. Pułku Ułanów Wileńskich majora Jerzego Dąbrowskiego „Łupaszki”. Podczas jednej z bitw został pojmany przez Litwinów pod Oranami i trafił do więzienia w Wilnie. Pod wpływem właśnie owych zdarzeń pisze swój pierwszy mini-esej „List do żołnierza-kawalerzysty”, który ukazuje się po kilku latach w „Dzienniku Poznańskim”. Warto tu również wspomnieć o bracie Józefa – Stanisławie “Cat” Mackiewiczu, który podzielał jego miłość do słowa i pisarstwa. To właśnie on pomógł mu wydać kilka lat później jego pracę w “Dzienniku Poznańskim”. Za jego sprawą dostał on się również do dziennika “Słowo”, w którym publikował eseje i artykuły przez kilkanaście lat.

Józef Mackiewicz jest postacią nietuzinkową oraz bardzo barwną. Miał wiele pasji. Jednak jego wielowymiarowość i inteligencja nie wzięła się znikąd, tylko były one wynikiem wielu sprzyjających okoliczności.

Źródła:

1. http://www.pogon.lt/o-jozefie-mackiewiczu-i-jego-tworczosci/1146-podroz-do-krainy-dziecinstwa-jozefa-mackiewicza.html

2. http://www.nowastrategia.org.pl/jozef-mackiewicz-pisarz-wyklety/

Paulina Pieszko

Artykuły autora

Udostępnij: