Historia, która porusza

05-10-2022 Aneta Kurowska

Pisanie książek dokumentalnych i biograficznych, a także historycznych nie należy do rzeczy oczywistych i najłatwiejszych. Książkę historyczną należy napisać dobrze – bez subiektywizmu, nie pomijając faktów, nie popierając którejś ze stron. Mackiewicz uprawiał literaturę, która była oparta głównie na wiedzy historycznej, źródłach, dokumentach, relacjach naocznych świadków…

Pisanie książek dokumentalnych i biograficznych, a także historycznych nie należy do rzeczy oczywistych i najłatwiejszych. Książkę historyczną należy napisać dobrze – bez subiektywizmu, nie pomijając faktów, nie popierając którejś ze stron.

Mackiewicz uprawiał literaturę, która była oparta głównie na wiedzy historycznej, źródłach, dokumentach, relacjach naocznych świadków wydarzeń.

Jego książki nie ograniczały się jednak jedynie do pamięci i wiedzy. Pisał o świecie zgodnie z wyznawaną przez siebie zasadą: „Jedynie prawda jest ciekawa”. Nie bał się podejmować tematów, które mogły naruszyć stereotypową zbiorową pamięć historyczną. Szukał prawdy w zakamarkach ludzkiej psychologii i nie bał się podejmować tematów niewygodnych i kontrowersyjnych.

Wśród książek, które znacznie wyróżniają się na tle innych powieści tamtego okresu, są takie pozycje, jak zbiór nowel „16-tego pomiędzy trzecią a siódmą”, gdzie Mackiewicz zdeformował stereotypy narodowe i „Bunt rojstów”, gdzie pokazał konflikty społeczno-religijne Wileńszczyzny i Polesia i skrytykował administrację polską za jej politykę wobec ludności miejscowej.

Józef Mackiewicz nieraz kontrowersyjnie opisywał różne kwestie historyczne, które są znaczące dla narodu polskiego i litewskiego. Nieraz opisywał okupację sowiecką i niemiecką, poruszając wątek kolaboracji z okupantami. Natomiast w książce „Lewa wolna” wyraził niepopularne zdanie na temat sensu zwycięstwa Piłsudskiego w 1920 r.

Niejedna powieść Mackiewicza porusza – za sprawą przedstawienia historii w odmiennym, nieznanym czytelnikowi świetle. Jego twórczość to swoista kronika i reportaż dziennikarski, gdzie ogromne znaczenie odgrywają fakty i szczegółowość w opisywaniu przeżyć bohatera. Pisarz nieraz zawęża perspektywę do zasięgu wzroku bohatera lub tego, co on mówi, sięga do jego pamięci. Ciekawym aspektem jego twórczości jest to, że czasami relacjonuje on tajne rozmowy, fakty czy układy, których nie przeczytamy ani w podręczniku historii, ani w żadnym innym artykule naukowo-historycznym. Wpływa to na odbieranie historii przez czytelnika, który może ją poczuć, wyobrazić, przejąć się.

Twórczość Józefa Mackiewicza to historia, która porusza – i której nie da się zapomnieć, gdy raz się ją przeczyta.