Józef Mackiewicz – antypolityk

31-03-2021 Magdalena Bartoszewicz

W rozumieniu potocznym polityka oznacza: umiejętność sprawowania władzy publicznej, działania rządu, zdolność mobilizowania członków zbiorowości do wspólnego wysiłku na rzecz celów społecznych i zyskiwania ich posłuchu dla decyzji władzy, umiejętność skutecznej realizacji wyznaczonych celów społecznych w zróżnicowanym społeczeństwie.  Polityk to osoba działająca w sferze polityki, którą…

W rozumieniu potocznym polityka oznacza: umiejętność sprawowania władzy publicznej, działania rządu, zdolność mobilizowania członków zbiorowości do wspólnego wysiłku na rzecz celów społecznych i zyskiwania ich posłuchu dla decyzji władzy, umiejętność skutecznej realizacji wyznaczonych celów społecznych w zróżnicowanym społeczeństwie. 

Polityk to osoba działająca w sferze polityki, którą w klasycznym rozumieniu pojmuje się jako rodzaj sztuki rządzenia państwem, której celem jest dobro wspólne (Arystoteles). Współczesne pojmowanie polityki jako sztuki zdobywania władzy i rządzenia państwem, wprowadził Niccolo Machiavelli w swoim dziele pt. „Książę”, według którego polityk dąży do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy. 

Umieszczenie sylwetki Józefa Mackiewicza wśród polityków mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka oczywiste. W pracach krytyków literackich – Józef Mackiewicz uważany jest przede wszystkim za pisarza politycznego. Przesądzać ma o tym programowy antykomunizm jego postawy i twórczości – zarówno literackiej, jak i publicystycznej. Taka interpretacja jest jednak całkowitym nieporozumieniem.

W swojej twórczości Józef Mackiewicz wyciągał na światło dzienne te sprawy, o których – jak powszechnie sądzono – „nie trzeba głośno mówić”. Cała twórczość i postawa Józefa Mackiewicza jest zaprzeczeniem tego, co powszechnie wiążemy z rozumieniem i uprawianiem polityki. Politycy zajmują się konkretnymi problemami z zakresu ustroju wewnętrznego i stosunków międzynarodowych, a ich podstawowymi narzędziami działania są kompromis i budowanie wspólnoty, partii, elektoratu, etc. Nic z tych rzeczy nie interesowało Józefa Mackiewicza, walczył z politykami i zawsze miał więcej przeciwników niż sympatyków – zwłaszcza wśród polityków.

Mackiewicza nie interesowało szukanie kompromisu w celi realizacji jakiegoś programu. Jego programem było odsłonięcie prawdy o sowieckim komunizmie, a jego marzeniem – zniszczenie tego systemu. Komunizm uważał nie za przeciwnika, lecz za wroga. Faktycznie więc obiekt swoich zainteresowań i swojej pasji umieszczał poza polem polityki. Z komunizmem prowadził prywatną wojnę za pomocą słowa pisanego i odrzucał kluczowe pojęcia współczesnego języka politycznego, czyli: dialog, porozumienie i kompromis. Był bowiem przekonany, że jedyny kompromis, jaki akceptują komuniści to po prostu bezwarunkowe podporządkowanie się ich ideologii. Niewątpliwie wszystkie te cechy postawy i twórczości Mackiewicza nie byłyby dobrymi kwalifikacjami dla polityka czy choćby politycznego publicysty. Inaczej mówiąc, dla kogoś zajmującego się polityką byłyby to najgorsze referencje.

W swoich powieściach Józef Mackiewicz nie pisał o polityce, lecz o historii współczesnej. Natomiast w publicystyce poruszając tematy polityczne wypowiadał się zawsze jako historyk, pisarz i intelektualista. Zasadniczą cechą postawy i pisarstwa Józefa Mackiewicza jest bowiem ANTYPOLITYCZNOŚĆ. Józef Mackiewicz nie był pisarzem apolitycznym, jak np. Leśmian czy Schulz, lecz pisarzem ANTYPOLITYCZNYM, a cała jego twórczość jest namiętnym oskarżeniem XX-wiecznej polityki skierowanej na niszczenie życia narodów.

Tematem powieści Mackiewicza są procesy historyczne oglądane z dystansu czasu: wojna polsko-bolszewicka, konflikty narodowe na wschodzie II Rzeczypospolitej, sowiecka i niemiecka okupacja tych obszarów, a przede wszystkim losy pojedynczych ludzi zaplątane w wiry wydarzeń i ideologii.

Myślenie Mackiewicza nie było związane z żadną doktryną i jest całkowicie antyideologiczne. Dlatego też jest nieporozumieniem wpisywanie myśli Mackiewicza w terminy współczesnego życia politycznego. Szczególnym nonsensem jest dziś czynienie z pisarza patrona polskiej prawicy. Ci, którzy tak robią, zdają się zapominać, że Mackiewicz był najbardziej zaciekłym przeciwnikiem polskiej myśli narodowej, a jego stosunek do Kościoła, polityki Watykanu czy mniejszości narodowych zbliżał go zdecydowanie do postawy liberalnej – w najbardziej potocznym znaczeniu tego słowa. Dewizą pisarza były po prostu słowa: „Żyj i daj żyć” (innym).

Źródła:

1. https://culture.pl/pl/tworca/jozef-mackiewicz

2. https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/62109,Antypolityczny-antykomunista.html

3. Józef Mackiewicz „Zwycięstwo prowokacji”

Magdalena Bartoszewicz

Artykuły autora

Udostępnij: